Suốt gần một thế kỷ, Toyota tự hào về khả năng liên tục cắt giảm chi phí sản xuất cho các phương tiện phức tạp, có kỹ thuật cao của mình. Nhưng khi Takero Kato – người chịu trách nhiệm xây dựng các phương tiện bằng điện tại Toyota đến Trung Quốc vào năm 2018, ông đã bị sốc bởi những gì mình nhìn thấy.

LO LẮNG

"Lần đầu tiên, tôi đối mặt với sự cạnh tranh của các hãng xe Trung Quốc", ông nói với tờ báo nội bộ của công ty là Toyota Times vào tháng 11. "Nhìn thấy thiết bị mà tôi chưa bao giờ thấy ở Nhật Bản và cơ sở sản xuất tiên tiến của họ, tôi bị choáng", ông nhớ lại. "Chúng ta đang gặp vấn đề!"

Kato đã đúng khi lo lắng. Năm ngoái, Trung Quốc vượt Nhật Bản để trở thành quốc gia xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. Dữ liệu từ công ty tư vấn có trụ sở tại Thượng Hải là Automobility cho thấy xuất khẩu ô tô Trung Quốc đã tăng gần năm lần từ năm 2020 để tiến sát con số 5 triệu năm ngoái.

"Không ai có thể so sánh được với BYD về giá cả. Không có gì để tranh cãi về vấn đề này cả", Michael Dunne, giám đốc điều hành của công ty tư vấn ô tô tập trung vào châu Á Dunne Insights nói.

Trong quý cuối cùng của năm 2023, BYD, công ty có trụ sở tại Shenzhen và được hỗ trợ bởi tập đoàn Berkshire Hathaway của Warren Buffett, đã bán được nhiều xe hơn Tesla lần đầu tiên. Điều này đưa ra một tín hiệu cảnh báo mạnh mẽ đối với ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

Dĩ nhiên, doanh số bán hàng của BYD chủ yếu đến từ thị trường nội địa. Nhưng tập đoàn này là một trong số nhiều nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc nhắm đến thị trường nước ngoài thông qua các hoạt động tại những nơi như Hungary và Mexico để bước vào thị trường phương Tây. BYD mang ra thế giới với các mô hình xe điện rẻ hơn, đảm bảo sự thống trị toàn cầu và thách thức các đối thủ lừng danh như General Motors, Ford và Volkswagen.

"Không ai có thể so sánh được với BYD về giá cả. Không có gì để tranh cãi về vấn đề này cả", Michael Dunne, giám đốc điều hành của công ty tư vấn ô tô tập trung vào châu Á Dunne Insights nói. "Ban giám đốc của các công ty xe hơi ở Mỹ, châu Âu, Hàn Quốc và Nhật Bản đều ở trong tình trạng sốc".

Trong khi chính phủ Mỹ đã nhanh chóng phản ứng với tình hình bằng một loạt các khoản trợ cấp để khuyến khích sản xuất xe nội địa, triển vọng hàng triệu chiếc ô tô giá rẻ và công nghệ cao do các công ty Trung Quốc sản xuất đổ bộ vào châu Âu đặt ra một thách thức cho các nhà lập pháp ở đó.

Một cơn lũ ô tô Trung Quốc giá rẻ có thể gây thảm họa cho các nhà sản xuất ô tô châu Âu. Kết quả là Liên minh Châu Âu đã xem xét việc áp đặt thuế nhập khẩu với xe từ Trung Quốc để giảm thiểu thiệt hại.

Nhưng việc hạn chế nhập khẩu các phương tiện giá rẻ có thể làm chậm lại sự phát triển của thị trường ô tô điện vào thời điểm Châu Âu đang cố gắng giảm khí thải từ nhiên liệu hóa thạch và đang hướng tới việc cấm hoàn toàn các phương tiện động cơ đốt trong vào năm 2035.

Bill Russo, người từng là trưởng bộ phận Chrysler ở Đông Bắc Á và là người sáng lập Automobility cho biết, 3/4 trong số các mẫu xe điện Trung Quốc xuất khẩu hiện nay đều sử dụng động cơ xăng hoặc dầu diesel. Nhưng là sự gia tăng của các mô hình ô tô điện Trung Quốc giá rẻ đang làm cho các nhà sản xuất ô tô trên khắp thế giới lo sợ và "thúc đẩy những chính phủ xu hướng bảo hộ ngành công nghiệp nội địa phải xem xét các hạn chế thương mại".

ĐỐI PHÓ

Trong một bài diễn thuyết vào tháng 9, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen phàn nàn rằng Trung Quốc đang tạo ra cơn lũ vào thị trường toàn cầu với các mô hình ô tô điện giá rẻ. Liên minh Châu Âu đã mở một cuộc điều tra về ngành công nghiệp Trung Quốc, một động thái có thể dẫn đến việc tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc.

Ở Mỹ, nơi mà ô tô điện chiếm một tỷ lệ bán hàng thấp hơn so với Châu Âu, các tổ chức như Liên minh Sản xuất Mỹ đã kêu gọi chính quyền ông Biden phải thận trọng trước các hãng ô tô Trung Quốc. "Một cơn lũ nhập khẩu từ Trung Quốc đã làm tàn phá một số ngành công nghiệp nội địa của Mỹ trong quá khứ, đặc biệt là làm giảm giá sản phẩm của các nhà sản xuất năng lượng mặt trời và thép của Mỹ", một người phát ngôn của liên minh đã cảnh báo vào năm ngoái. "Đó là công thức tương tự cho thảm họa mà chúng ta đang thấy xảy ra với ô tô điện".

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng ngay cả khi các nhà sản xuất ô tô của Trung Quốc bị hạn chế tại các thị trường mà họ tới, họ vẫn có thể cạnh tranh với các nhà sản xuất ở Mỹ và châu Âu về mặt giá cả.

Một ưu thế chi phí quan trọng cho BYD đến từ chuyên môn sản xuất pin dựa trên lithium, bộ phận đắt tiền nhất của một ô tô điện. Công ty này, đã phát triển từ một nhà sản xuất pin điện thoại di động trong những năm 1990 và 2000, trở thành công ty dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực này.

Theo nghiên cứu của Bernstein, pin BYD giá thấp nhất trên thế giới trong khi sản phẩm của họ cũng có mật độ năng lượng gần mức cao nhất, dẫn đến hiệu suất tốt hơn cho các xe ô tô. Bản thân Tesla và Toyota là khách hàng của chi nhánh pin của BYD.

Điều này đã giúp BYD đánh bại các đối thủ phương Tây của mình. Mẫu xe rẻ nhất của BYD là Atto 3, được bán với giá 38.000 euro tại Châu Âu, trong khi mô hình Tesla Model 3 có giá khoảng 43.000 euro ở các thị trường lớn như Đức và Pháp. Thương hiệu này, đã bán ở hơn 50 quốc gia, đã có 5 mẫu xe trên thị trường tại Trung Quốc với giá thấp hơn so với các mẫu tương đương của Tesla.

BYD xuất khẩu gần 250.000 ô tô vào năm ngoái và - ngay cả khi không có thị trường Mỹ hoặc châu Âu - ban lãnh đạo công ty đã nói với các nhà đầu tư rằng họ tin rằng BYD có thể tăng gấp đôi số đó trong những năm tới. "Trung Quốc vẫn xây dựng và mua nhiều ô tô điện hơn cả tất cả các phần còn lại của thế giới gộp lại", Dunne nói. "Nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc đang sở hữu đủ khả năng để cung cấp 75% nhu cầu ô tô điện toàn cầu. Điều đó rõ ràng là cơn ác mộng với các nhà sản xuất ô tô phương Tây".

Khi Ford chuẩn bị đóng cửa nhà máy cũ kỹ tại Saarlouis, Đức năm ngoái, một suy nghĩ xuất hiện trong tâm trí các sếp của công ty: Tại sao không tìm một nhà sản xuất ô tô khác để tiếp quản?

Trong số các người mua tiềm năng có một số nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, bao gồm BYD, đang tìm kiếm một vị trí thuận tiện trong thị trường ô tô cạnh tranh của châu Âu. Những cuộc đàm phán bí mật đã diễn ra và có vẻ như đã có người bỏ cuộc. Tháng trước, BYD thay vào đó tuyên bố rằng họ sẽ xây dựng một nhà máy mới tại Hungary - "trái tim của châu Âu", để phục vụ những khát vọng phát triển ngày càng tăng của họ.

Tuy nhiên, trong khi các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã bắt đầu chiếm lĩnh lãnh thổ châu Âu, việc có một chỗ đứng trong ngành ô tô Mỹ trị giá 1,5 nghìn tỷ USD là giải thưởng lớn, đặc biệt là khi cung đã vượt quá nhu cầu ở Trung Quốc – thị trường chính của họ.

Dunne nói: "Họ hiểu rằng ngồi yên ở Trung Quốc không phải là một lựa chọn. Họ phải đến Bắc Mỹ. Họ phải tìm cách. Một trong những cách đó là thiết lập một cơ sở ở phía nam của Mỹ".

BYD và một số nhà sản xuất ô tô Trung Quốc khác hiện đang xem xét thị trường Mexico để tìm các nhà máy sản xuất mới để nhắm đến người tiêu dùng Mỹ, cũng như các quốc gia khác trong khu vực.

Nhìn chung, các công ty Trung Quốc hiện đang đứng ở một vị thế bất lợi rõ ràng khi bước vào Mỹ - đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô điện mới nổi - so với các nhà sản xuất cạnh tranh từ Hàn Quốc, Nhật Bản và châu Âu.

Đạo luật Giảm Lạm phát của chính quyền ông Joe Biden nhằm phân phối hàng tỷ USD trợ cấp cho sự phát triển ô tô điện cho các công ty không phải của Trung Quốc là một rào cản chính. Chưa kể, vẫn còn một xu hướng khó đo lường nhưng có thể rất đáng kể, là sự cảnh báo của người tiêu dùng về việc mua hàng của Trung Quốc.

Tuy nhiên, các chuyên gia nghĩ rằng các công ty như BYD vẫn có thể một ngày nào đó xâm nhập thị trường ô tô Mỹ, ngay cả khi tính đến rào cản thương mại và sự gia tăng tâm trạng bài trừ hàng Trung Quốc ở Mỹ.

Yếu tố cạnh tranh, giống như ở Châu Âu, là giá cả. Dunne lưu ý rằng giá trung bình của một chiếc ô tô mới tại Mỹ năm nay là khoảng 48.000 USD. "Hãy tưởng tượng những nhà sản xuất ô tô Trung Quốc mang đến một sản phẩm 20.000 USD. Thuế nhập khẩu hiện nay là 25%, nâng giá lên 25.000 hoặc 26.000 USD. Họ vẫn đang ở trong một vị thế rất tốt".