Trước cửa một ngôi nhà tại Taishang – vùng quê ở niềm nam Trung Quốc mới xuất hiện một chiếc Tesla Model Y màu đen.

Sun Hesheng, một doanh nhân 56 tuổi chuyên xuất khẩu kẹp tóc bằng nhựa, gần đây đã mua nó cho con trai ông, Sun Yajun. Ông Sun hài lòng vì chi phí vận hành ô tô điện thấp hơn so với các ô tô chạy xăng, trong khi con trai của ông thì lại tập trung hơn vào thiết kế thời trang và các tính năng công nghệ cao của Model Y. “Tesla là thời trang và tương lai”, chàng trai 20 tuổi nói.

THẾ GIỚI CỦA XE ĐIỆN

Sun và chiếc xe của anh ấy là một phần của sự bùng nổ xe điện đặc biệt ở Trung Quốc. Theo dữ liệu của BloombergNEF, kể từ đầu năm 2017, Trung Quốc đã đạt doanh số hơn 18 triệu xe điện, gần một nửa tổng doanh số của thế giới và gấp 4 lần so với Mỹ. Đến năm 2026, nhóm nghiên cứu dự đoán rằng hơn 50% tổng doanh số bán xe chở khách mới ở Trung Quốc sẽ là xe điện, so với hơn 1/4 ở Mỹ.

Lượng mua hàng nội địa tăng vọt này đã giúp các công ty Trung Quốc xây dựng vị thế thống trị trong chuỗi cung ứng xe điện trên thế giới, tạo ra sự lo lắng ở Mỹ và châu Âu. Nhưng các chuyên gia đang lo lắng rằng việc Trung Quốc chuyển đổi từ động cơ đốt trong có những hậu quả vượt xa ngành công nghiệp ô tô.

Robert Brecha, giáo sư về tính bền vững tại Đại học Dayton ở Ohio cho biết: “Mỗi chiếc ô tô bạn bắt đầu lái bằng điện, bạn sẽ không lái bằng xe chạy xăng dầu nữa. Nếu tốc độ tăng trưởng xe điện của Trung Quốc duy trì trong thập kỷ tới, điều đó sẽ ảnh hưởng lớn đến mức tiêu thụ dầu trên toàn cầu”.

Cần phải nhớ rằng, Trung Quốc là quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới. Mức tăng trưởng tiêu thụ khổng lồ kéo dài hai thập kỷ của nước này đã đẩy giá dầu lên mức 100 USD một thùng và tạo ra các tỷ phú dầu mỏ từ Texas cho tới các tiểu vương Trung Đông.

Lĩnh vực vận tải chiếm gần một nửa tổng lượng tiêu thụ dầu của Trung Quốc, do đó, với số lượng xe điện ngày càng tăng đồng nghĩa với việc nhu cầu nhiên liệu dự kiến sẽ giảm. Zhou Xinhuai, giám đốc điều hành của công ty dầu mỏ khổng lồ nhà nước Cnooc cho biết vào tháng 8 rằng các chuyên gia trong ngành đều đồng thuận mạnh mẽ rằng, thời điểm Trung Quốc đạt mức nhu cầu dầu mỏ đỉnh điểm là ngay trong năm nay.

Các nguồn nhu cầu dầu thay thế tiềm năng như Ấn Độ không có túi tiền dồi dào như Trung Quốc, có khả năng tạo điều kiện cho sự trượt giá, từ đó làm suy yếu các nhà xuất khẩu như Nga và Ả Rập Saudi.

Ciaran Healy, nhà phân tích thị trường dầu mỏ tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế, cho biết: “Trung Quốc sẽ không còn trong trạng thái đặt cược đảm bảo cho tăng trưởng nhu cầu dầu như trong 10 năm qua. Điều đó sẽ có ý nghĩa lớn đối với mọi người trên toàn thế giới”.

Tuy nhiên, những dự đoán về nhu cầu dầu đạt đỉnh nói chung – và đặc biệt là ở Trung Quốc luôn là quá sớm. Công ty dầu mỏ quốc doanh lớn nhất nước này, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc, vào năm 2017 đã dự báo rằng mức tiêu thụ cuối cùng sẽ đạt mức 690 triệu tấn mỗi năm. Năm tiếp theo, tăng lên 700 triệu tấn, rồi lên 740 triệu trước khi đạt 780 triệu tấn như hiện tại.

“Nhu cầu đạt đỉnh” với dầu nói trên dựa trên giả định rằng tỷ lệ áp dụng xe điện của Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng. Và để xem liệu cơ sở hạ tầng xe điện trên thực tế và thái độ của người dân có phù hợp với những dự đoán táo bạo về chuyển đổi hay không, phóng viên Bloomberg News đã quyết định thực hiện một chuyến đi bằng xe điện.

Đi từ siêu đô thị Thượng Hải, qua trung tâm công nghiệp Vũ Hán, rồi đến trung tâm miền núi xa xôi của đất nước để xem liệu có dấu hiệu nào cho thấy sự kết thúc của thời đại dầu mỏ hay không.

KỶ NGUYÊN DẦU MỎ CHẤM DỨT?

Xe điện ở Trung Quốc có nhiều hình dạng và kích cỡ, từ chiếc SUV Yangwang cực kỳ sang trọng, có thể đi được 1.000 km trong một lần sạc, đến chiếc Wuling Hongguang Mini cơ bản, có thể đi được khoảng 120 km.

Một trạm xăng ở Thượng Hải là dấu hiệu ban đầu cho thấy ngay cả các công ty nhiên liệu hóa thạch truyền thống cũng đang đặt cược vào việc chuyển đổi sang ô tô điện. Được điều hành bởi Sinopec, nhà máy lọc dầu lớn nhất Trung Quốc, không chỉ có máy bơm xăng và dầu diesel mà còn có khoảng 20 trạm sạc màu xanh lá và một trạm đổi pin cỡ container vận chuyển.

Nhân viên có tên Zhang ở đây cho biết trong vài năm kể từ khi mở cửa, việc tính phí đã phát triển từ một cuộc thử nghiệm trở thành là điểm dừng tiếp nhiên liệu đa mục đích đầu tiên của công ty nhà nước ở Thượng Hải. Ô tô sạc 24 giờ một ngày và vào giờ ăn trưa, có rất nhiều tài xế hút thuốc trong khi chờ sạc pin đến mức Sinopec phải lắp một bức tường bê tông giữa hai khu vực để thuốc lá vương vãi không trở thành mối nguy hiểm an toàn xung quanh các máy bơm nhiên liệu.

Zhang nói: “Sẽ không có ai lái xe chạy xăng trong tương lai. Đó sẽ là một thế giới dành cho ô tô điện”.

Ngoài ra còn có những dấu hiệu khác cho thấy ngành dầu mỏ đang chuẩn bị cho một tương lai khác. Chỉ cách trung tâm Thượng Hải khoảng 20 phút lái xe, nhà máy lọc dầu Gaoqiao của Sinopec nằm bên bờ sông Hoàng Phố. Được xây dựng vào những năm 1980, nhà máy được thiết kế để tối đa hóa việc sản xuất xăng và dầu diesel.

Hoạt động kinh doanh vẫn rất nhộn nhịp: Từ một nhà hàng hải sản đối diện với cổng chính, bạn có thể quan sát những chuyến xe bồn chở đầy xăng và dầu diesel đến và đi không ngừng nghỉ để chở đến các trạm tiếp nhiên liệu gần đó. Trên con phố đông đúc ô tô, chỉ có một chiếc BMW màu bạc mang biển số màu xanh lá cây đặc trưng của một chiếc xe điện.

Các nhà máy lọc dầu mới hơn, như Công ty hóa dầu Chiết Giang do tư nhân điều hành, thường xây dựng cơ sở tại các hòn đảo hoặc bán đảo biệt lập, cách xa khu vực đô thị nơi chính phủ muốn cắt giảm ô nhiễm. Chúng tập trung vào cách tối đa hóa việc sản xuất hóa dầu cho ngành nhựa và hóa chất.

Nhu cầu về những loại vật liệu này là một trong những yếu tố quyết định trong các dự đoán về dầu mỏ đạt đỉnh điểm: Khi Trung Quốc giàu hơn, nước này có xu hướng tiêu thụ nhiều hàng hóa hơn - thường được làm từ nhựa. Ngoài ra, nhu cầu nhiên liệu máy bay dự kiến sẽ tăng khi ngày càng có nhiều người Trung Quốc đi máy bay.

Nếu dành nhiều thời gian lái xe ở Trung Quốc, bạn sẽ nhanh chóng thấy rằng các cơ sở sạc như ở trạm Sinopec không còn là ngoại lệ nữa. Không giống như nhiều nơi, chẳng hạn như Mỹ, không lo không tìm được chỗ: Trung Quốc có khoảng 2,5 triệu trạm sạc công cộng, nhiều nhất trên thế giới.

Sự phát triển của mạng lưới trạm sạc vừa là kết quả của kế hoạch nhà nước vừa là đóng góp của doanh nghiệp tư nhân. Các công ty nhà nước khổng lồ như State Grid của Trung Quốc được giao nhiệm vụ triển khai các bộ sạc, trong khi các công ty tư nhân như Qingdao TGOOD Electric Co. đã chớp lấy cơ hội xây dựng các trạm sạc – một phần là để sớm có được những vị trí tốt nhất.

Phần mềm bản đồ của Baidu – được ví như Google Maps của Trung Quốc - đã tích hợp tất cả vị trí của những trạm sạc đó, đưa ra lời nhắc liên tục về nơi cần đến. Thanh toán thường thông qua một ứng dụng hoặc nền tảng WeChat phổ biến.

Vấn đề cơ sở hạ tầng tốt không còn phải bàn cãi. Tuy nhiên, xe điện vẫn còn những rào cản khác. Ví dụ, Pin của chiếc Qin sẽ chạy được hơn 300 km. Phạm vi này tốt cho lái xe trong thành phố, nhưng có vấn đề trên những hành trình dài hơn. Và trong khi việc đổ xăng cho ô tô chỉ mất một hoặc hai phút thì sạc xe điện thường mất khoảng 50 phút (những chiếc xe cao cấp như Teslas sạc nhanh hơn).

Liệu các vấn đề do phạm vi hoạt động ngắn như vậy có đủ để ngăn cản việc áp dụng xe điện hay không có thể phụ thuộc vào phong tục lái xe. Những chuyến đi đường bộ và sức hút của những con đường rộng thênh thang là những khái niệm đã ăn sâu vào văn hóa Mỹ, trong khi ở Trung Quốc, đường cao tốc là một hiện tượng mới xuất hiện gần đây và hầu hết việc di chuyển xuyên quốc gia đều được thực hiện bằng đường sắt cao tốc.

Đối với những người thường xuyên lái xe quãng đường dài hơn, điều hấp dẫn bây giờ là những thời gian mất đi, bạn có thể bù đắp bằng tiền. Li Yong, người sử dụng chiếc MPV điện Changan Auto để vận chuyển thịt từ trang trại ngỗng của mình ở tỉnh An Huy đến khách hàng cách đó vài trăm km cho biết việc chuyển đổi sang xe điện đang giúp anh tiết kiệm khoảng 80% chi phí nhiên liệu.

Khi giá ban đầu của xe điện đã giảm xuống, năng lượng giá rẻ có nghĩa là quyền sở hữu trọn đời một chiếc xe điện giờ đây rẻ hơn so với một chiếc xe chạy bằng nhiên liệu.

“Tôi sẽ không quay lại dùng xe xăng”, Li nói khi đứng tại một trạm sạc. “Ô tô điện rất tiện lợi và tiết kiệm chi phí”.