Theo báo cáo của KirinCapital, ngành đầu tư công vẫn đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là kim chỉ nam, bệ đỡ cho tăng trưởng của nền kinh tế trong trung và dài hạn. Hoạt động giải ngân đầu tư công là tiềm lực để thúc đẩy tiến độ các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng.

DOANH NGHIỆP XÂY LẮP CHỜ ĐIỂM RƠI LỢI NHUẬN

Theo báo cáo từ Bộ Tài chính cho biết, lũy kế thanh toán vốn đầu tư công trong 6 tháng đầu năm 2024 là 188 nghìn tỷ đồng, đạt hơn 26% kế hoạch (720 nghìn tỷ đồng), đạt 28% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Ước thanh toán từ đầu năm đến ngày 31/7 là 232 nghìn tỷ đồng, đạt 32% tổng kế hoạch, đạt trên 34,6% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2023 đạt 35,5% tổng kế hoạch và đạt gần 38% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao).

Thống kê của Bộ Tài chính cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2024, nhiều bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Nhờ đó, 12/44 bộ, cơ quan trung ương và 37/63 địa phương có tỷ lệ ước giải ngân đạt trên mức bình quân chung của cả nước.

Global Inflrastructure Outlook ước tính, tới năm 2025 Việt Nam sẽ cần khoảng 22,2 tỷ USD nguồn vốn dành cho đầu tư cơ sở hạ tầng. Với mức tăng trưởng trung bình CAGR khoảng 4,3%, con số này sẽ là 31,9 tỷ USD vào năm 2040.

Tuy nhiên, nguồn lực của Việt Nam mới chỉ có đủ để đáp ứng khoảng 82-83% lượng vốn này. Như vậy có thể thấy, nhu cầu đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng mà trong đó đặc biệt là hạ tầng giao thông tại Việt Nam là vô cùng lớn, đòi hỏi phải có một hệ thống giao thông đồng bộ kết nối và được đầu tư bài bản, có quy hoạch tốt.

Xét về mặt giá trị tuyệt đối thì vốn đầu tư công kế hoạch năm 2024 chênh lệch không nhiều so với kế hoạch năm 2023. Nhưng với kế hoạch giải ngân đạt 684 nghìn tỷ đồng thì đây vẫn là một con số rất lớn so với bình quân giai đoạn 2019-2023 (~530 nghìn tỷ mỗi năm).

Đây cũng là tín hiệu đáng mừng cho các doanh nghiệp xây dựng hạ tầng đầu tư công và các doanh nghiệp kinh doanh vật liệu xây dựng, bởi lẽ nhu cầu đầu tư công tại Việt Nam trong trung và dài hạn được dự báo sẽ tạo nên nhiều dư địa để tăng trưởng và phát triển. Đầu tư công được kỳ vọng tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ nửa cuối 2024 và 2025.

DẤU HIỆU PHÂN HÓA DOANH NGHIỆP

Trong bức tranh toàn cảnh nền kinh tế, các doanh nghiệp thuộc ngành đầu tư công vẫn giữ được “sắc xuân” của lợi nhuận. Trước sự biến động chung của nền kinh tế, hết nửa năm 2024, khi mà hầu hết các lĩnh vực đều ở giai đoạn đầu của hồi phục thì quy mô doanh thu các công ty trong ngành đầu tư công vẫn tăng trưởng 35% đạt 1.202 nghìn tỷ và dự kiến 1.660 nghìn tỷ đồng vào năm 2024 nối dài chuỗi tăng trưởng 9 năm liên tiếp.

Tuy nhiên, chiến lược đấu thầu bằng mọi giá khiến mặt bằng giá đấu thầu bị kéo xuống thấp, tạo nên mâu thuẫn với việc nhiều doanh nghiệp đang trông chờ chính sách “giải cứu” khi chi phí tăng cao ăn mòn biên lợi nhuận. Các doanh nghiệp thi công hầm, cầu sẽ có lợi thế do quá trình quyết toán thường đơn giản hơn vì hầu hết nguyên vật liệu và hạng mục chi phí quan trọng đã có đơn giá rõ ràng, chuẩn mực.

Đặc thù dòng tiền của các doanh nghiệp xây dựng hạ tầng thường khá dồi dào trong giai đoạn đầu của chu kì thi công dự án nhờ tiền tạm ứng từ ban quản lý dự án. Tận dụng giai đoạn nguồn vốn thuận lợi, các doanh nghiệp đã thanh toán bớt nợ vay, cải thiện cơ cấu tài chính. Nhưng sau đó, đặc thù các doanh nghiệp trong ngành sẽ được thanh toán dựa theo tiến độ công trình trên cơ sở kết quả nghiệm thu khối lượng đã hoàn thành. Do đó, doanh nghiệp sẽ gặp bất lợi nếu nằm ở một trong hai trường hợp: Chậm tiến độ thi công hoặc gặp khó khăn trong quyết toán, nghiệm thu; Chi phí thực tế quá xa so với định mức.

Chuyên gia của Kirin Capital nhận định, nếu muốn thoát khỏi nguy hiểm, bước vào vùng an toàn, doanh nghiệp xây lắp dự án đầu tư công phải đảm bảo một số yếu tố sau: Sở hữu năng lực tài chính bền vững, không bị thâm hụt dòng tiền nhiều trong hoạt động thi công và phải phụ thuộc vào nợ vay; có khả năng tự chủ được một phần nguồn nguyên vật liệu; Có hiệu quả kinh tế cao trên từng gói thầu; Đặc biệt doanh nghiệp phải đảm bảo tốt về tiến độ công trình và hiệu quả dòng tiền.

THÁO GỠ VƯỚNG MẮC, THÚC ĐẨY TĂNG TRƯỞNG

Báo cáo tại Hội nghị trực tuyến Thúc đẩy đầu tư công năm 2023, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nêu các khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 và nhấn mạnh, nguyên nhân giải ngân chậm vẫn là do công tác tổ chức thực hiện tại các bộ, ngành và địa phương còn nhiều bất cập; cùng mặt bằng pháp lý, có bộ, cơ quan trung ương, địa phương giải ngân tốt nhưng vẫn có những bộ, cơ quan trung ương, địa phương có tỷ lệ giải ngân chưa tốt; trong một số thời điểm, tại một số dự án, một số bộ, ngành, địa phương chưa thực sự quyết liệt, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chưa được đề cao, chưa rõ nét.

Lãnh đạo Bộ cũng đề xuất kiến nghị tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp, tập trung các biện pháp kiểm soát giá và chất lượng nguyên vật liệu xây dựng; tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm, nhất là hành vi cấu kết giữa các chủ mỏ vật liệu để tạo khan hiếm giả, nâng giá. Cập nhật, điều chỉnh công bố giá vật liệu xây dựng, chỉ số giá xây dựng theo tháng, phù hợp với diễn biến giá thị trường, bảo đảm theo quy định pháp luật về xây dựng.

Về vấn đề này, Chính phủ tích cực đưa ra hàng loạt biện pháp gỡ khó, giúp mặt bằng biên lợi nhuận các nhà thầu cải thiện. Mặt bằng giá nguyên vật liệu xây dựng quan trọng như thép, xi măng, cát… ổn định trong giai đoạn đủ lâu để đơn giá hợp đồng điều chỉnh theo chi phí xây dựng của nhà thầu. Vướng mắc về trượt giá và thiếu hụt nguyên vật liệu xây dựng hạ tầng có tín hiệu được tháo gỡ thông qua Nghị quyết số 106 cho phép các nhà thầu không phải thực hiện thủ tục cấp Giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng. Điều này giúp doanh nghiệp chuẩn hóa được giá và khối lượng nguyên vật liệu.

Đồng thời, giao chủ đầu tư dự án cung cấp danh sách các loại vật liệu chưa có trong danh sách công bố giá vật liệu của địa phương, hoặc đã công bố giá nhưng chưa đúng với giá thị trường để điều chỉnh, bổ sung kịp thời. Việc điều chỉnh đơn giá đã bám sát thực tế dựa trên việc tăng tần suất điều chỉnh (từ 1 lần/ năm sang 1 lần/ tháng) và tăng mức độ định giá chi tiết theo từng hạng mục.

Bên cạnh hành động quyết liệt tháo gỡ vướng mắc tại các dự án, Bộ Giao thông vận tải còn tăng giá vé và hỗ trợ một số dự án dưới hình thức bổ sung vốn hoặc mua lại dự án.