Cuộc khủng hoảng ngân hàng xảy ra vào đầu tháng 3 vừa qua dường như chưa gây ra một tác động trực diện đối với nền kinh tế Mỹ nhưng được giới chuyên môn cho là sẽ đóng vai trò như chất xúc tác tiềm ẩn cho cuộc suy thoái vào cuối năm nay.

Khi các ngân hàng báo cáo tần ảnh hưởng của việc khách hàng ồ ạt rút tiền khỏi các tổ chức tài chính, có thể thấy rằng viễn cảnh chung là khá hỗn hợp: Các tổ chức lớn như JPMorgan Chase và Bank of America không bị ảnh hưởng nhiều trong khi các ngân hàng nhỏ hơn như First Republic phải đối mặt với một cuộc chiến sinh tồn.

Điều đó có nghĩa là dòng tiền đến Phố Wall (Wall Street - trung tâm tài chính Mỹ) hầu như vẫn hoạt động tốt trong khi tình hình ở Phố Chính (Main Street - thuật ngữ được sử dụng để gọi chung cho các doanh nghiệp nhỏ độc lập của Mỹ) biến động liên tục.

“Các ngân hàng nhỏ sẽ buộc phải giảm thiểu hoạt động cho vay”, ông Steven Blitz, nhà kinh tế trưởng của Hoa Kỳ tại TS Lombard cho biết. “Đó là một cú hích tín dụng tại Trung Mỹ (nơi đặt trụ sở của nhiều ngân hàng khu vực), tại Main Street và cũng là tín hiệu tiêu cực cho tăng trưởng”.

Nhìn chung, thu nhập của ngân hàng Mỹ phần lớn là khá ổn định trong quý đầu năm, nhưng tương lai của lĩnh vực này lại hoàn toàn không chắc chắn. Cổ phiếu ngân hàng chịu áp lực, với SPDR S&P Bank ETF giảm hơn 3% trong phiên giao dịch chiều 25/4.

Robert Sockin, nhà kinh tế toàn cầu của Citigroup, cho biết: “Thay vì thông tin đáng lo ngại, báo cáo thu nhập của các ngân hàng trong tuần này một lần nữa xác nhận rằng tình hình ngân hàng đã ổn định vào cuối tháng 3. Đó cũng là kết quả vĩ mô tốt nhất được hy vọng khi căng thẳng xuất hiện vào tháng trước”.

Suy thoái nhẹ?

Trước mắt, dự đoán về tăng trưởng kinh tế quý đầu tiên phần lớn là tích cực bất chấp các vấn đề ngân hàng. Theo ước tính của Dow Jones, mức tăng tổng sản phẩm quốc nội trong ba tháng đầu năm dự kiến là 2%. Trong khi đó công cụ theo dõi dữ liệu của Atlanta Fed đang dự báo mức tăng thậm chí còn tốt hơn là 2,5%.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng đó dự kiến sẽ không kéo dài, chủ yếu do hai yếu tố có mối liên hệ với nhau: việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất nhằm mục đích hạ nhiệt lạm phát và những hạn chế đối với hoạt động cho vay của các ngân hàng nhỏ.

Chẳng hạn, First Republic đã công bố báo cáo về mức suy giảm hơn 40% tiền gửi, có thể lên tới hơn 100 tỷ USD nếu không nhờ có sự hỗ trợ 30 tỷ USD từ 11 ngân hàng đồng nghiệp. Đây mới chỉ là 1/5 trong tổng số 563 tỷ USD bị rút ra khỏi các ngân hàng Mỹ trong 2 tháng qua, khiến hoạt động cho vay trở nên khó khăn hơn.

Tuy nhiên, ông Steven Blitz và nhiều đồng nghiệp vẫn hy vọng cuộc suy thoái sắp tới chỉ trong thời gian ngắn. “Tôi tin rằng cuộc suy thoái 2023 sẽ chỉ là một cuộc suy thoái nhẹ. Một cuộc suy thoái như 2008-2009 sẽ chỉ có thể lặp lại cứ sau 40 năm chứ không phải là sự kiện 10 năm một lần”.

Trên thực tế, cuộc suy thoái gần đây nhất mới diễn ra cách đây hai năm trong những ngày đầu của đại dịch Covid-19. Thời kỳ suy thoái này diễn ra rất nhanh và ngắn, kết thúc nhờ một đợt kích thích tài khóa và tiền tệ chưa từng có.

Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng tại Moody's Analytics, nhận xét: “Hậu quả từ cuộc khủng hoảng ngân hàng dường như ít nghiêm trọng hơn dự đoán. Các báo cáo của Fed cũng ít gay cấn hơn tôi tưởng rất nhiều. Hỗn loạn ngân hàng rõ ràng là một cơn gió ngược, nhưng nó không phải là một cơn gió ngược kinh khủng, nó chỉ gây phiền toái mà thôi.”

Chuyển biến kinh tế sẽ phụ thuộc vào người tiêu dùng

Việc tình hình kinh tế sẽ đi về đâu phụ thuộc rất lớn vào người tiêu dùng, chiếm hơn hai phần ba tổng số hoạt động kinh tế của Mỹ.

Hiện tại, chi tiêu của người tiêu dùng dường như vẫn duy trì khá tốt khi đối mặt với cuộc khủng hoảng ngân hàng. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ quá hạn và số dư đều đang tăng. Cụ thể, theo báo cáo của Moody’s, các khoản khấu trừ thẻ tín dụng tăng 0,57% lên mức 2,6% so với quý 4/2022 và số dư tăng 20,1% trên cơ sở hàng năm.

Trong khi đó, tỷ lệ tiết kiệm cá nhân giảm mạnh, từ mức 13,4% vào năm 2021 xuống còn 4,6% vào tháng 2 năm nay. Nhưng báo cáo toàn diện nhất được công bố cho đến nay, bao gồm cả khoảng thời gian ngân hàng Silicon Valley và Signature đóng cửa, chỉ ra rằng các thiệt hại đã được hạn chế.

Tỷ lệ tiết kiệm cá nhân tại Mỹ hiện ở mức 4,6%, thấp hơn đáng kể so với thời điểm đầu đại Covid-19.

Trong khi nhu cầu về dịch vụ đang bắt kịp mức trước đại dịch, thì các “vết nứt” cũng đang hình thành. Sự gia tăng số dư thẻ tín dụng và các khoản nợ quá hạn có thể sẽ xuất hiện trở ngại cho trong việc thắt chặt các tiêu chuẩn tín dụng.

Báo cáo định kỳ “Beige Book” của Cục Dự trữ Liên bang công bố ngày 19/4 cho thấy hoạt động cũng như nhu cầu cho vay nhìn chung giảm và các tiêu chuẩn được thắt chặt trong bối cảnh gia tăng sự không chắc chắn và lo ngại về tính thanh khoản.

Jim Baird, giám đốc đầu tư của Plante Moran Financial Advisors, cho biết: “Ngay cả trước khi xảy ra sự cố ngân hàng vào tháng 3, chúng ta đã bắt đầu thấy các dấu hiệu thu hẹp và hạn chế tín dụng”.

Dù vậy, ông Jim Baird cũng nhận thấy khả năng xảy ra một cuộc suy thoái nghiêm trọng là rất mong manh: “Khi nhìn vào tất cả các dữ liệu hướng tới tương lai, tôi cho rẳng cho rằng nước Mỹ sẽ chỉ phải đối diện với một cuộc suy thoái nhẹ. Câu hỏi thực sự ở đây là sức mạnh của thị trường lao động và lượng dự trữ tiền mặt của nhiều hộ gia đình có thể thúc đẩy người tiêu dùng giữ cho nền kinh tế đi đúng hướng đến mức nào?”.