Dựa trên báo cáo e-Conomy SEA 2022 mới nhất do Google, Temasek và Bain & Company phát hành, nền kinh tế kỹ thuật số của Đông Nam Á có thể đạt tới ngưỡng 1 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Theo ý kiến của các chuyên gia, sáu quốc gia trong khối Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á — được gọi là ASEAN-6 bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam — được dự đoán có tiềm năng tăng trưởng kinh tế kỹ thuật số lên tới 6% mỗi năm.

Tuy nhiên, từ sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn cho đến trình độ hiểu biết về kỹ thuật số còn thấp, khu vực ASEAN-6 sẽ tiếp tục phải vật lộn với những rào cản có thể kìm hãm sự tăng trưởng đó.

Khung pháp lý khác nhau

Theo báo cáo Chỉ số tích hợp kỹ thuật số ASEAN, Singapore và Malaysia có kết quả tốt trên một số chỉ số tích hợp kỹ thuật số. Brunei, Indonesia, Thái Lan, Philippines và Việt Nam đều đang thiếu một hoặc nhiều chỉ số. Campuchia, Lào và Myanmar đạt điểm dưới trung bình trên tất cả các chỉ số và sẽ mất nhiều thời gian hơn để bắt kịp các nỗ lực hội nhập kỹ thuật số của khu vực.

Anthony Toh, nhà phân tích nghiên cứu tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang cho biết: “Nền kinh tế kỹ thuật số của ASEAN đang mở rộng, nhưng vẫn còn những thách thức lớn. Singapore là thành viên ASEAN số hóa nhiều nhất. Đối với Indonesia, Brunei, Thái Lan và Việt Nam, hiện nay họ có xu hướng thiếu một số chỉ số nhất định trong khi Myanmar, Lào và Campuchia thiếu triển vọng số hóa”.

Các chỉ số được nhắc tới bao gồm bảo vệ dữ liệu và an ninh mạng, thanh toán kỹ thuật số, cũng như kỹ năng kỹ thuật số, đổi mới, tinh thần kinh doanh và sự sẵn sàng của cơ sở hạ tầng.

Kendrick Chan, một thành viên tại Viện Portulans, một viện nghiên cứu độc lập có trụ sở tại Washington nhấn mạnh: “Để tham gia vào nền kinh tế kỹ thuật số, điều vô cùng quan trọng ở đây là phải có các khung pháp lý cơ bản”. Theo ông Chan, lý do đằng sau sự phát triển không đồng đều trong khu vực là vì các quốc gia khác nhau đều đang ở các giai đoạn phát triển khung pháp lý khác nhau.

ASEAN đã đưa ra các chính sách và khuôn khổ pháp lý quan trọng — chẳng hạn như Kế hoạch Tổng thể kỹ thuật số ASEAN 2025 và Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN 2025 — để phác thảo các hành động hướng dẫn hợp tác kỹ thuật số giữa các chính phủ trong khối. Tuy nhiên, những mục tiêu này sẽ yêu cầu nghiên cứu chi tiết, hoạch định chính sách có tầm nhìn xa và sự ủng hộ đáng kể từ các bên liên quan trong khu vực, một nhận định của Diễn đàn Kinh tế Thế giới chỉ ra.

(Từ bên trái qua) Tổng thống Philippines Ferdinand Romualdez Marcos Jr, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Don Pramudwinai, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, Tổng thống Indonesia Joko Widodo, Thủ tướng CHDCND Lào Sonexay Siphandone, Quốc vương Brunei Hassanal Bolkiah, Thủ tướng Campuchia Hun Sen, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Thủ tướng Timor Lester Taur Matan Ruak tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 42 tổ chức ở Indonesia vào ngày 10/5/2023

“ASEAN cần phải có những ý tưởng hoặc quy định giống nhau để truyền thông tin dữ liệu xuyên biên giới. Singapore có luật đảm bảo quyền riêng tư của người dùng, chuyển thông tin tài chính qua biên giới một cách an toàn, nhưng Campuchia thì không”, ông Kendrick Chan đánh giá.

Khoảng cách kỹ thuật số

Bên cạnh những khác biệt giữa các quốc gia, các chuyên gia còn chỉ ra sự phân chia kỹ thuật số giữa thành thị và nông thôn tại mỗi nước. Ngoại trừ Singapore, Malaysia và Brunei, các quốc gia Đông Nam Á khác có hơn 40% dân số sống ở khu vực nông thôn, dựa trên ước tính năm 2021 của Ngân hàng Thế giới.

Trong khi Indonesia đã chứng kiến tốc độ thâm nhập Internet nhanh chóng mỗi năm, thì quốc gia này vẫn trải qua khoảng cách kỹ thuật số giữa thành thị và nông thôn cao. Và chính sự phát triển nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số đang làm tăng nguy cơ khiến một số cộng đồng nông thôn bị bỏ lại phía sau. Theo thống kê của Viện Cạnh tranh Châu Á tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu trích dẫn dữ liệu của Cục Thống kê Indonesia, khoảng cách kỹ thuật số giữa thành thị và nông thôn ở Indonesia là 24,8 điểm phần trăm trước đại dịch, sau 3 năm khoảng cách giảm nhẹ xuống 22,5 điểm phần trăm.

“Ngoài Singapore, một số quốc gia vẫn phải đối mặt với kỹ năng hiểu biết về kỹ thuật số kém. Ví dụ như Campuchia, 75% dân số của họ vẫn đang sống ở khu vực nông thôn, nhiều trong số đó chưa thể tiếp cận thường xuyên với Internet”, ông Anthony Toh giải thích.

Mặc dù ASEAN có tỷ lệ sử dụng internet cao trên 70% và hầu hết dân số sở hữu điện thoại thông minh, nhưng điều đó không đồng nghĩa với hiểu biết tốt về kỹ thuật số.

“Người Đông Nam Á không thiếu điện thoại di động", ông Kendrick Chan khẳng định. “Đối với họ, Internet là điện thoại di động và mạng xã hội. Họ có thể không truy cập trình duyệt web. Cách họ sử dụng Internet luôn thông qua Facebook, Instagram, TikTok; vì vậy để các quốc gia tham gia vào toàn bộ nền kinh tế kỹ thuật số đòi hỏi phải có nhiều hiểu biết hơn về kỹ thuật số”.

Khoảng cách kỹ thuật số của Đông Nam Á hiện là vấn đề được chú ý nhất đối với tiến trình kỹ thuật số của khu vực. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng thực trạng ở ASEAN chưa được nâng lên một tiêu chuẩn tốt hơn mà thay vào đó khoảng cách kỹ thuật số đang ngày càng rộng hơn bao giờ hết.