Thời của các siêu dự án

Nền kinh tế Việt Nam đang đứng trước một chu kỳ tăng trưởng mới, được dẫn dắt bởi động lực mạnh mẽ và rõ nét là đầu tư công. Không còn là những dự án hạ tầng đơn lẻ, đây là một làn sóng đầu tư toàn diện nhằm thay đổi trạng thái của cả quốc gia.

Tại diễn đàn MB Economic Insights 2025, TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc nghiên cứu Đại học VinUni cho rằng, đầu tư vào hạ tầng sẽ tạo ra nhu cầu lớn về vốn, nên hưởng lợi đầu tiên là nhóm ngân hàng, định chế tài chính.

Bên cạnh đó, lĩnh vực vận tải và logistics cũng sẽ phát triển mạnh mẽ nhờ vào việc cải thiện hệ thống giao thông. Ví dụ, tuyến đường sắt cao tốc Bắc-Nam, dự án đường sắt kết nối Lào Cai với Hải Phòng, hay hệ thống metro đô thị tại Hà Nội và TP.HCM sẽ rút ngắn thời gian di chuyển, mở rộng khả năng thúc đẩy kinh tế.

Theo TS. Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên cao cấp tại Đại học Fulbright, trọng tâm sẽ không chỉ dừng lại ở hạ tầng giao thông. Để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng hai con số, hạ tầng năng lượng và hạ tầng số cũng đang được đầu tư quyết liệt.

Nhu cầu năng lượng cho sản xuất và tiêu dùng, cùng với nền tảng cho công nghệ AI và chuyển đổi số, đều là những ưu tiên hàng đầu. Làn sóng này được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích lan tỏa, thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ và tạo ra vô số cơ hội cho các doanh nghiệp.

Ông cho rằng, những ngành hưởng lợi có thể kể đến là xây dựng và vật liệu, với nhu cầu về sắt, thép, xi măng tăng vọt. Tiếp theo là các ngành năng lượng tái tạo, công nghệ số và đặc biệt là ngành tài chính khi nhu cầu về vốn trở nên cấp thiết.

Tuy nhiên, đằng sau bức tranh ấy là một "nút thắt" vô hình mà nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) đang đối mặt. "Cơ hội từ các siêu dự án là có thật, nhưng việc "chạm tay" vào nó lại không hề dễ dàng", ông Thành nói.

Dòng vốn khổng lồ và các hợp đồng lớn dường như chỉ tập trung vào các nhà thầu chính, những tập đoàn lớn có đủ năng lực tài chính, kinh nghiệm và uy tín để đứng ra đảm nhận các dự án quy mô quốc gia.

Thực tế cho thấy, một siêu dự án cần sự tham gia của một mạng lưới doanh nghiệp chằng chịt, từ nhà thầu phụ thi công từng hạng mục nhỏ, nhà cung cấp vật liệu xây dựng, cho đến các đơn vị nhập khẩu máy móc, thiết bị công nghệ.

Vị chuyên gia gọi đây là những "cấu thành" không thể thiếu, là huyết mạch để dự án vận hành trơn tru. Thế nhưng, chính những doanh nghiệp này lại đang gặp khó trong việc tiếp cận dòng vốn.

Theo ông, vấn đề cốt lõi nằm ở tình trạng các nhà thầu phụ và nhà cung cấp thường xuyên rơi vào tình trạng bị chiếm dụng vốn, phải chờ đợi nhiều tháng, thậm chí cả năm để được thanh toán từ nhà thầu chính.

Khi cần vốn lưu động để duy trì sản xuất, họ lại gặp rào cản khi tiếp cận tín dụng ngân hàng. Với quy mô nhỏ, thiếu tài sản đảm bảo và hồ sơ tài chính chưa đủ mạnh, cánh cửa ngân hàng dường như đang "khép lại" dần với họ.

Rủi ro đứt gãy dòng tiền luôn thường trực, khiến nhiều doanh nghiệp dù có năng lực sản xuất tốt nhưng đành đứng ngoài cuộc chơi lớn.

Nút thắt này không chỉ làm chậm tiến độ dự án mà còn kìm hãm sự phát triển của một bộ phận doanh nghiệp, tạo ra sự mất cân đối trong bức tranh tăng trưởng chung.

Cánh cửa chưa khép lại

"Ngày xưa dự án vài nghìn tỷ là lớn lắm rồi. Bây giờ chúng ta nghe thấy nhiều dự án hàng chục nghìn tỷ. Và không thiếu những dự án hàng trăm nghìn tỷ", ông Phạm Như Ánh, Tổng giám đốc MB đồng tình với làn sóng đầu tư công mà các chuyên gia nêu.

Ông Ánh cho rằng thực trạng các doanh nghiệp đói vốn không phải là hệ thống thiếu tiền, mà là mô hình tín dụng truyền thống đang chưa thích ứng kịp với cấu trúc chuỗi cung ứng phức tạp của các siêu dự án.

Đứng trên góc độ nhà điều hành ngân hàng, thì việc thẩm định và cho vay các doanh nghiệp riêng lẻ, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ chứa đựng nhiều rủi ro.

Lời giải theo ông Ánh, không nằm ở động thái nới lỏng điều kiện tín dụng như một số doanh nghiệp kêu gọi, mà phải là thay đổi hoàn toàn tư duy tiếp cận.

Tổng giám đốc MB đề xuất, thay vì nhìn vào một mắt xích đơn lẻ, các ngân hàng cần nhìn vào sức khỏe và sự liên kết của cả chuỗi cung ứng. Một doanh nghiệp nhỏ có thể không đủ mạnh khi đứng một mình, nhưng vai trò của họ trong một chuỗi cung ứng do một tổng thầu uy tín dẫn dắt lại là một sự bảo chứng đáng tin cậy.

"Từ đây, chúng tôi đã xây dựng một hệ sinh thái để phân bổ nguồn lực vốn từ trên xuống dưới, để các đơn vị đều có thể nhận được hỗ trợ. Và quan trọng là nó đi theo một chuỗi", ông Ánh chia sẻ về giải pháp của MB.

Lãnh đạo ngân hàng này gọi đây là mô hình "Tài trợ chuỗi cung ứng" (Supply Chain Finance - SCF). Thay vì cho vay dựa trên tài sản đảm bảo, ngân hàng sẽ cấp vốn dựa trên các đơn hàng, hợp đồng, hóa đơn đã được xác nhận giữa các bên trong chuỗi.

Khi một nhà thầu phụ hoàn thành một hạng mục và được tổng thầu xác nhận, họ có thể ngay lập tức "thế chấp" khoản phải thu đó cho ngân hàng để nhận tiền sớm, thay vì phải chờ đợi. Rủi ro của ngân hàng cũng được giảm thiểu, vì khoản vay được bảo đảm bởi nghĩa vụ thanh toán của tổng thầu, một doanh nghiệp lớn và uy tín hơn.

Để hiện thực hóa mô hình này, ông Ánh tiết lộ MB đã phát triển giải pháp "SCF đa tầng". "Đa tầng là từ các chủ đầu tư đến tổng thầu, đến nhà thầu phụ, đến các nhà cung cấp", ông giải thích.

Tuy nhiên, để mô hình này vận hành trơn tru trên quy mô lớn, công nghệ là yếu tố không thể thiếu. Theo ông, một hệ thống vận hành bằng giấy tờ thủ công sẽ không thể xử lý được khối lượng giao dịch khổng lồ và phức tạp của các siêu dự án.

Do đó, các nền tảng số như BIZ MBBank được xây dựng để trở thành "xương sống" công nghệ, kết nối tất cả các bên tham gia từ chủ đầu tư, tổng thầu, ngân hàng đến nhà cung cấp. Mọi quy trình từ xác nhận hóa đơn, yêu cầu cấp vốn đến giải ngân đều được thực hiện trực tuyến, đảm bảo tính minh bạch, nhanh chóng và an toàn.

Tổng giám đốc MB cho rằng, việc khơi thông dòng vốn cho toàn bộ chuỗi cung ứng là điều bắt buộc. Nhất là khi Chính phủ đang hướng tới một sân chơi công bằng, nơi mà mọi doanh nghiệp đều có cơ hội tham gia vào sự phát triển chung của đất nước.