Nhiều doanh nghiệp đang trong bối cảnh cạn kiệt về dòng tiền. Ảnh: Hoàng Anh.

Doanh nghiệp khát vốn nhưng không thể hấp thụ

Các doanh nghiệp bất động sản đang phải chống chọi với những khó khăn, thách thức lớn, thậm chí còn khốc liệt hơn nhiều so với cuộc khủng hoảng những năm 2010-2013.

Trong đó, nhiều doanh nghiệp đang trong bối cảnh cạn kiệt về dòng tiền, nhưng lại không thể tiếp cận được nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng.

Nguyên nhân do năng lực hấp thụ của các doanh nghiệp suy yếu, như nhận định của Viện Nghiên cứu bất động sản Việt Nam (VIRES) trong báo cáo "Đổi mới cơ chế phối hợp giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, một vài hàm ý đối với thị trường bất động sản" vừa công bố.

Phần lớn các dự án bất động sản hiện đang gặp vướng mắc về pháp lý nên các doanh nghiệp không đáp ứng được điều kiện vay vốn. Trong khi đó, ngân hàng không thể nới lỏng, điều chỉnh điều kiện cho vay bằng mọi giá, đặc biệt là đối với lĩnh vực có hệ số rủi ro cao như bất động sản.

Theo Ngân hàng Nhà nước, việc cung cấp tín dụng cho nền kinh tế nói chung và lĩnh vực bất động sản nói riêng đang rất khó khăn, bởi doanh nghiệp không hấp thụ được vốn, thậm chí “không muốn vay” do thị trường trầm lắng, kinh tế suy giảm.

Bất động sản TP.HCM đã qua vùng đáy?

Nhiều doanh nghiệp không có nhu cầu vay, bởi không có cơ hội kinh doanh, không có “đầu ra”. Nếu "làm liều" vay vốn sẽ có thể không trả được nợ, lại càng rơi vào khó khăn hơn.

Trong bối cảnh hiện nay, thay vì dựa vào đòn bẩy tài chính ngân hàng như thường lệ, nhiều doanh nghiệp chủ động chọn giải pháp tiết giảm chi phí, thu gọn quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh.

Điều này dẫn đến tình trạng các tổ chức tín dụng muốn cho vay nhưng không cho vay được.

Theo VIRES, vấn đề của nền kinh tế hiện nay là sự suy yếu của tổng cầu, thanh khoản, niềm tin thị trường chưa thực sự hồi phục; nhiều dự án vẫn đang xếp hàng chờ tháo gỡ thủ tục pháp lý.

Trong bối cảnh như vậy, việc gia tăng tín dụng để doanh nghiệp hay các cơ sở kinh tế mở rộng sản xuất, đầu tư kinh doanh trong khi tổng cầu không không đảm bảo hấp thụ được chắc chắn sẽ chứa đựng nhiều rủi ro đối với chính doanh nghiệp và kế tiếp là đối với chất lượng tín dụng.

Đẩy tín dụng vào nền kinh tế khi năng lực hấp thụ của nền kinh tế còn hạn chế, doanh nghiệp, người dân hay các cơ sở kinh tế chưa sẵn sàng về năng lực sử dụng. Khi đó, khó đảm bảo rằng tín dụng với tư cách là nhân tố đầu vào sẽ được chuyển hóa hiệu quả thành tăng trưởng.

Mấu chốt là phải phục hồi sức khỏe cho doanh nghiệp

Trước thực trạng này, VIRES cho rằng, giải pháp cứu các doanh nghiệp là tăng cường mở rộng tài khóa, kết hợp hài hòa với chính sách tiền tệ nhằm tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, giúp phục hồi sức khỏe cho doanh nghiệp.

Khi doanh nghiệp giống như một cơ thể khỏe mạnh, sẽ tất yếu có nhu cầu vay vốn để phát triển, mở rộng.

Theo đánh giá của các chuyên gia, gần hết năm 2023, dường như Việt Nam vẫn đang thiên lệch về chính sách tiền tệ, chưa phát huy hết sức mạnh của chính sách tài khóa.

Với bối cảnh nền kinh tế hiện nay, muốn chính sách tiền tệ có hiệu quả thì trước tiên phải tiếp tục mở rộng tài khóa, tạo được việc làm cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải hoạt động, người dân có việc làm thì mới có thể lưu thông tiền tệ. Ngược lại, sẽ khiến tiền “tồn kho” trong ngân hàng, trường hợp xấu hơn còn làm tăng lạm phát.

VIRES chỉ ra bốn cách để mở rộng tài khóa. Thứ nhất, tiếp tục giảm thuế, phí. Việt Nam đang thực hiện chính sách tài khóa giảm 2% thuế giá trị gia tăng, giảm mức thu từ 10 - 50% đối với 36 khoản phí, lệ phí hay giảm 30% tiền thuê đất của năm 2023.

Trong thời gian tới, vấn đề giảm thuế, phí đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, miễn tiền chậm nộp phát sinh trong năm 2022 và năm 2023 với các khoản nợ tiền thuế, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đối với doanh nghiệp, tổ chức cần được đẩy mạnh và kéo dài thời gian hơn nữa nhằm giúp doanh nghiệp yên tâm hoạt động.

Bên cạnh giảm thuế, phí thì tăng chi tiêu công là động lực quan trọng để gia tăng hiệu quả của chính sách tài khóa. Hiện tốc độ giải ngân đầu tư công còn chậm, trở thành vấn đề nan giải.

Đầu tư công chưa trở thành một công cụ để hỗ trợ những ngành nghề khác, nhằm khôi phục nền kinh tế, trong khi 1 đồng đầu tư công có thể kích thích 10 đồng đầu tư tư nhân.

Du lịch Phú Quốc vướng bẫy tăng trưởng nóng

Thứ ba, kích cầu tiêu dùng nội địa, đặc biệt đối với ngành du lịch và bất động sản là giải pháp quan trọng để bù đắp cho tăng trưởng từ nay đến cuối năm và sang năm 2024.

Đối với bất động sản, cần đẩy mạnh khơi thông nguồn cung các dự án, đặc biệt là các dự án nhà ở bình dân, nhà cho thuê để đáp ứng một lượng cầu tương đối mạnh ở trong nước. Kích thích tiêu dùng nội địa là cách để tăng trưởng nguồn thu dài hạn, “thả con tép bắt con tôm” thay vì chú trọng vào thu ngân sách, khiến doanh nghiệp kiệt quệ nguồn lực.

Để làm được điều này, môi trường đầu tư kinh doanh cần được cải thiện. Các thủ tục đầu tư, xung đột pháp lý và sự mất ổn định của chính sách hay quy định pháp luật cần được tháo gỡ hoàn toàn.

Chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ chỉ phát huy hiệu quả khi và chỉ khi các doanh nghiệp được gỡ bỏ các rào cản về thủ tục đầu tư, kinh doanh. Do đó, cần thiết phải nỗ lực tạo ra sự liền mạch, giảm thiểu một cách tối đa các thủ tục rườm rà, làm tăng chi phí và mất thời gian của doanh nghiệp.

Về dài hạn, Chính phủ cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật để phát triển thị trường trái phiếu lành mạnh, minh bạch, bền vững để các doanh nghiệp có không gian rộng hơn trong việc huy động vốn.

Trái phiếu phải là nguồn vốn quan trọng nhất với thị trường bất động sản. Thị trường cần nguồn vốn trung và dài hạn thì phải trông chờ vào trái phiếu chứ không phải vốn ngân hàng. Không cách nào khác, phải giảm bớt sự lệ thuộc của ngành bất động sản vào ngân hàng, có như vậy thì mới phân tán được rủi ro.

Việc điều hành chính sách pháp luật cần tránh tình trạng khi thì quá nới lỏng để tạo ra kẽ hở cho các doanh nghiệp đua nhau phát hành, đến khi có rủi ro thì lại đột ngột “phanh” gấp, khiến doanh nghiệp trở tay không kịp. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp cần sớm đi vào quy củ, hoạt động dựa trên sự dẫn dắt của pháp luật và có sự giám sát chặt chẽ.

Về phía các doanh nghiệp bất động sản, VIRES cho rằng, để có thể tiến tới thời kỳ tăng trưởng và phát triển bền vững thì cần sống sót qua giai đoạn này bằng cách tái cấu trúc bằng mọi giá, kể cả xả hàng cắt lỗ để tái cấu trúc nợ doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, các nhà phát triển dự án cũng cần cơ cấu lại sản phẩm đầu tư, không thể chỉ mãi chạy theo phân khúc cao cấp mà phải xác định theo đuổi phân khúc giá phù hợp với thu nhập của người dân.