Kỳ vọng nhu cầu cá tra đã qua đáy, dần phục hồi từ quý 4

Sản lượng xuất khẩu cá tra (nghìn tấn) của Việt Nam qua các tháng. (Nguồn: AgroMonitor, Vietcap)

Dựa trên dữ liệu của hãng nghiên cứu thị trường AgroMonitor, kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam trong quý 3/2023 ước đạt 482 triệu USD, giảm 12% so với quý 3/2022 nhưng tăng 6% so với quý 2/2023.

Trong đó, so với quý 2/2023, sản lượng xuất khẩu trong quý 3/2023 đã tăng tới 14% nhưng giá bán trung bình (ASP) lại giảm 8%. Điển hình, mức giá ASP của Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn (Thuỷ sản Vĩnh Hoàn, mã cổ phiếu VHC - sàn HoSE) trong quý 3/2023 đã giảm 32% so với quý 3/2022 và giảm 18% so với quý 2/2023. Thuỷ sản Vĩnh Hoàn hiện là một trong các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra lớn nhất Việt Nam,

Xét theo các thị trường trọng điểm, sản lượng xuất khẩu cá tra của Việt Nam trong quý 3/2023 sang Mỹ giảm 1% so với quý 2/2023 nhưng ghi nhận mức tăng tới 19% tại thị trường Trung Quốc và châu Âu. Theo đó, Trung Quốc tiếp tục là thị trường xuất khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam, chiếm 32% tổng kim ngạch xuất khẩu trong quý 3/2023.

Sản lượng xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang các thị trường trong các quý gần đây. (Nguồn: AgroMonitor, Vietcap)

Đáng chú ý, dữ liệu của Cục Phân tích Kinh tế Mỹ và Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc cùng cho thấy niềm tin của người tiêu dùng tại Mỹ và Trung Quốc vẫn ở mức thấp trong 9 tháng đầu năm 2023.

Đồng thời, khảo sát của hãng nghiên cứu thị trường NielsenIQ cho thấy, lạm phát dự kiến sẽ tiếp tục neo cao trong thời gian còn lại của năm 2023, người tiêu dùng có xu hướng tăng lựa chọn các sản phẩm nhãn hiệu tư nhân/nhãn hiệu của nhà phân phối trong mùa lễ hội - mùa cao điểm mua sắm. Do đó, cá tra phi lê Việt Nam sẽ là một lựa chọn kinh tế so với các loại cá thịt trắng khác và thịt đỏ, hưởng lợi từ xu hướng tiêu dùng trên trong quý 4/2023.

Đối với thị trường Mỹ, hãng chứng khoán Vietcap dự báo nhu cầu nhập khẩu cá tra sẽ tăng lên khi các nhà phân phối tăng cường bổ sung hàng tồn kho khi niềm tin người tiêu dùng phục hồi và giá thực phẩm ổn định sau mức tăng mạnh giai đoạn vừa qua. Tỷ lệ tồn kho/doanh thu bán lẻ ngành F&B của Mỹ trong 9 tháng đầu năm 2023 là 0,78 - tương đương với mức trung bình giai đoạn 2007 - 2023.

Giá cá tra xuất khẩu trung bình của các doanh nghiệp niêm yết lớn trên thị trường. (Nguồn: AgroMonitor, Vietcap ước tính)

Đối với thị trường Trung Quốc, xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang thị trường này được kỳ vọng sẽ hưởng lợi từ các kích thích kinh tế của Chính phủ Trung Quốc và yếu tố mùa vụ. Doanh số bán lẻ và sản lượng dịch vụ tại Trung Quốc trong quý 3/2023 đã tăng tốc nhẹ so với quý 2/2023 nhờ các biện pháp kích cầu nội địa của chính phủ nước này.

Diễn biến tích cực trên được kỳ vọng tiếp tục tác động tích cực đến triển vọng kinh tế cũng như tâm lý người tiêu dùng tại Trung Quốc trong quý 4/2023 cũng như trong năm 2024. Do đó, các đơn đặt hàng các tra của Trung Quốc trong quý 4/2023 được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng tốt so với quý 3/2023.

Thiếu hụt nguồn cung cá nguyên liệu trong năm sau

Về phía nguồn cung, nguồn cung cá tra nguyên liệu tại Việt Nam trong quý 3/2023 đã giảm xuống và được dự báo sẽ tiếp tục giảm trong năm 2024, gây ra tình trạng thiếu hụt. Nguyên nhân chủ yếu do chi phí nuôi trồng cao khiến các hộ nông dân ngần ngại hơn trong việc mở rộng vùng nuôi, nhất là khi xuất khẩu phục hồi chậm.

Mức lãi/lỗ (nghìn đồng/kg) của hộ nông dân nuôi cá tra tại đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2021 - 2023. (Nguồn: FPTS)

Cụ thể, chi phí nuôi trồng tăng cao do giá thức ăn chăn nuôi tăng đã khiến giá thành sản xuất vượt giá thu mua cá nguyên liệu tại Đồng bằng sông Cửu Long khoảng 1.000 - 2.000 VNĐ/kg từ cuối quý 2/2023.

Theo dự báo của Viện Nghiên cứu Quốc tế về Khí hậu và Xã hội (IRICS) tính đến tháng 10/2023, hiện tượng El Ninno dự kiến sẽ kéo dài ít nhất từ quý 4/2023 đến tháng 4/2024 trước khi có khả năng quay trở lại trạng thái trung tính vào tháng 5/2024. El Ninno sẽ tác động tiêu cực đến sản lượng nông nghiệp của nhiều quốc gia, khiến giá ngũ cốc, nhất là đậu tương và bột đậu nành khó có thể sớm giảm xuống. Đây cũng là hai loại nguyên chính để sản xuất thức ăn chăn nuôi cho cá, chiếm 50-70% giá vốn hàng bán cá nguyên liệu tại Việt Nam.

Trữ lượng và giá cá giống tại đồng bằng sông Cửu Long theo tháng giai đoạn 2022 - 2023. (Nguồn: FPTS)

Dữ liệu của AgroMonitor cho thấy, sản lượng bột cá tiêu thụ trong 9 tháng đầu năm nay đã giảm 13% so với cùng kỳ năm trước do nông dân giảm thức ăn chăn nuôi để cắt giảm chi phí.

Bên cạnh đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cảnh báo tình trạng chất lượng nguồn nước suy giảm và chất lượng cá giống thấp cũng đang tác động tiêu cực đến nguồn cung cá nguyên liệu.

Kết hợp với chu kỳ nuôi cá tra thường kéo dài từ 6 - 8 tháng, nguồn cung cá tra dự báo sẽ duy trì ở mức thấp trong cả năm 2024. Những yếu tố này có thể thúc đẩy giá cá tra phục hồi, hỗ trợ tích cực hơn cho các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra.