Gần một nửa doanh nghiệp Mỹ đã chuyển hướng kế hoạch đầu tư của họ ra khỏi Trung Quốc sang các khu vực khác trong năm qua mức cao nhất từ trước đến nay, theo báo cáo được Phòng Thương mại Mỹ tại Thượng Hải (AmCham Shanghai) công bố.

Khảo sát của AmCham Shanghai được thực hiện trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang, ngay cả khi Mỹ đã tạm thời rút lại một số mức thuế quan. Tháng trước, hai nước đã đồng ý gia hạn thỏa thuận “đình chiến thương mại” thêm 90 ngày, kéo dài đến giữa tháng 11.

“Đối với doanh nghiệp, 90 ngày là quá ngắn”, ông Eric Zheng, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành AmCham Shanghai nhận định và nhấn mạnh rằng từ trước đến nay quá trình hoạch định chuỗi cung ứng cần tầm nhìn dài hạn.

“Ít nhất hiện tại chúng ta không phải đối mặt với mức thuế cao ngất ngưởng, nhưng vấn đề này chưa biến mất, nó vẫn còn đó”, ông nói thêm.

Theo kết quả khảo sát 472 doanh nghiệp thành viên, được thực hiện từ 19/5 đến 20/6, có tới 47% doanh nghiệp cho biết đã chuyển hướng đầu tư dự kiến ở Trung Quốc sang Đông Nam Á. Đây là tỷ lệ cao nhất kể từ khi câu hỏi về việc rút vốn khỏi Trung Quốc được đưa vào khảo sát từ năm 2017.

Khu vực Ấn Độ và Bangladesh là điểm đến phổ biến thứ hai, trong khi Mỹ và Mexico cùng xếp ở vị trí thứ ba.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần kêu gọi doanh nghiệp đưa sản xuất trở lại Mỹ, đồng thời chỉ trích kế hoạch mở rộng sản xuất tại Ấn Độ của Apple. Một số công ty, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao, đã công bố kế hoạch đầu tư đáng chú ý vào Mỹ.

Phó Chủ tịch AmCham Shanghai Jeffrey Lehman cho biết các doanh nghiệp không chỉ chịu tác động từ thuế quan mà Washington áp lên hàng hóa Trung Quốc, mà còn từ thuế trả đũa của Bắc Kinh, do nhiều nguyên liệu sản xuất được nhập khẩu từ Mỹ.

Theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ), mức thuế của Washington áp lên hàng hóa Trung Quốc hiện ở mức gần 58%, trong khi thuế quan của Bắc Kinh vào khoảng 33%, tùy theo sản phẩm.

Khoảng 65% doanh nghiệp tham gia khảo sát thừa nhận mức thuế hiện tại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất. “Các công ty chịu tác động nặng nề nhất là những doanh nghiệp sản xuất”, ông Zheng chia sẻ trong chương trình The China Connection của CNBC.

Ngoài ra, báo cáo cho thấy cạnh tranh tại thị trường nội địa Trung Quốc cũng ngày càng gay gắt, trong khi niềm tin vào triển vọng kinh doanh 5 năm tới giảm xuống mức thấp kỷ lục ở năm thứ tư liên tiếp.

Chỉ 28% doanh nghiệp cho biết biên lợi nhuận tại Trung Quốc năm 2024 cao hơn so với hoạt động toàn cầu, trong khi 33% khẳng định hiệu quả kinh doanh tại Trung Quốc kém hơn.

Khảo sát cũng cho thấy các doanh nghiệp Mỹ đánh giá đối thủ Trung Quốc vượt trội hơn trong 6/8 lĩnh vực, đặc biệt về tốc độ đưa sản phẩm ra thị trường và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Khoảng 41% doanh nghiệp cho rằng công ty Trung Quốc đi trước trong ứng dụng AI, con số này lên tới 62% trong ngành bán lẻ và tiêu dùng.

“Chúng tôi coi AI là một lĩnh vực có thể cạnh tranh tại Trung Quốc, nhưng cần tìm ra cách thức phù hợp. Một mặt, chúng tôi phải tuân thủ các quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Mặt khác, chúng tôi vẫn cần tìm kiếm cơ hội, bao gồm hợp tác với các đối tác Trung Quốc”, ông Zheng chia sẻ.

Doanh nghiệp thành viên AmCham Shanghai chỉ cho rằng họ dẫn trước đối thủ Trung Quốc ở hai khía cạnh, đó là chất lượng sản phẩm và năng lực phát triển.

Mặc dù căng thẳng thương mại và lo ngại về sự chững lại của kinh tế Trung Quốc đang phủ bóng triển vọng ngắn hạn, khảo sát lại ghi nhận những cải thiện đáng kể trong môi trường pháp lý.

Gần một nửa doanh nghiệp, tương đương 48%, cho rằng môi trường pháp lý tại Trung Quốc minh bạch với ngành của họ, tăng mạnh so với mức 35% năm 2024. Tỷ lệ doanh nghiệp nhận định thiếu minh bạch cản trở hoạt động kinh doanh đã giảm 12 điểm phần trăm xuống còn 16%. Ngoài ra, 37% doanh nghiệp cho rằng các công ty trong nước và quốc tế hiện được đối xử bình đẳng, tăng 5 điểm phần trăm so với năm trước.

Trong những năm gần đây, Bắc Kinh đã nỗ lực thúc đẩy thu hút và giữ chân vốn đầu tư nước ngoài thông qua các chính sách thân thiện hơn. Đầu năm nay, Trung Quốc công bố kế hoạch hành động với nhiều biện pháp khuyến khích đầu tư, bao gồm việc tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nước ngoài tham gia lĩnh vực công nghệ sinh học và làm rõ tiêu chuẩn đấu thầu mua sắm công.

Tuy vậy, khảo sát cũng cho thấy 14% doanh nghiệp cho rằng môi trường đầu tư tại Trung Quốc tiếp tục xấu đi, trong đó lĩnh vực công nghệ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với 31% doanh nghiệp trong ngành phản ánh tình trạng này.