Nhiều mặt tối trong đấu giá quyền sử dụng đất

Việc giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá đã diễn ra rất phổ biến trong thời gian vừa qua, đóng góp tích cực cho ngân sách và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Hoạt động này cũng góp phần tạo ra cơ chế minh bạch trong tiếp cận đất đai theo cơ chế thị trường. Tuy nhiên, quá trình tổ chức thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế.

Theo đánh giá của Cục Bổ trợ tư pháp, Bộ Tư pháp, việc định giá, xác định giá khởi điểm quyền sử dụng đất để đưa ra đấu giá trong nhiều trường hợp còn chưa hợp lý, chênh lệch nhiều so với giá thị trường.

Một số địa phương còn diễn ra tình trạng tham gia đấu giá quyền sử dụng đất nhằm mục đích đầu cơ, trục lợi mà không có nhu cầu sử dụng thực tế. Một số trường hợp tham gia đấu giá và trả giá rất cao sau đó bỏ cọc nhằm mục đích đẩy giá lên cao, trúng đấu giá xong không thực hiện nghĩa vụ thanh toán.

Bên cạnh đó, tình trạng “thông đồng, dìm giá”, “quân xanh, quân đỏ”, cản trở, hạn chế người đăng ký tham gia đấu giá, vi phạm trình tự, thủ tục đấu giá tài sản... diễn ra phổ biến.

Hiện tượng cá nhân, doanh nghiệp dưới sự “bảo kê” của băng nhóm “xã hội đen” có hành vi “đe dọa, cưỡng ép” những người tham gia đấu giá nhằm thao túng cuộc đấu giá tuy có giảm nhưng vẫn còn xảy ra.

Nguyên nhân của thực trạng này được Cục Bổ trợ tư pháp chỉ ra là do một số quy định về xác định giá khởi điểm, điều kiện đối với người tham gia đấu giá quyền sử dụng đất như vốn chủ sở hữu, khả năng huy động vốn, phương án đầu tư kinh doanh còn chưa chặt chẽ, khả thi.

Các cơ quan chức năng chưa đánh giá đúng năng lực của người tham gia đấu giá quyền sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư, chưa ràng buộc được trách nhiệm của người trúng đấu giá như thanh toán tiền trúng đấu giá, đảm bảo tiến độ thực hiện dự án đầu tư sau khi trúng đấu giá.

Tình trạng “thông đồng, dìm giá”, “quân xanh, quân đỏ”, “cò mồi, đe dọa, cưỡng ép” xảy ra khá tinh vi, có xu hướng ngày càng phức tạp nên quá trình thanh tra, kiểm tra thông thường rất khó phát hiện, xử lý.

Bên cạnh đó, vai trò, trách nhiệm quản lý tài sản trong quá trình xử lý tài sản, nhất là đối với quyền sử dụng đất của một số người có tài sản, cơ quan, tổ chức, địa phương chưa được quan tâm, nhận thức đúng và đầy đủ. Việc xử lý các vi phạm trong một số trường hợp có tính răn đe sai phạm.

Bước đột phá về đấu giá quyền sử dụng đất trong Luật Đất đai sửa đổi.

Trước thực tế trên, theo Cục Bổ trợ tư pháp, Luật Đất đai 2024 có rất nhiều điểm mới liên quan đến hoạt động đấu giá quyền sử dụng đất sẽ giúp khắc phục hiệu quả những mặt tối của thị trường.

Thứ nhất, về các trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá và không thông qua đấu giá. Luật Đất đai năm 2024 đã có cách tiếp cận mới trong việc nhà nước giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất.

Thay vì liệt kê chi tiết 8 loại trường hợp nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất như trong Luật Đất đai năm 2013, khoản 1 Điều 125 Luật Đất đai năm 2024 quy định các trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất theo cách thức loại trừ.

Cụ thể, nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trả tiền một lần cho cả thời gian thuê thông qua đấu giá quyền sử dụng đất trong hai trường hợp bao gồm, dự án đầu tư sử dụng đất từ quỹ đất do cơ quan, tổ chức của nhà nước quản lý chưa giao, chưa cho thuê hoặc đã được giao đất để quản lý.

Trường hợp thứ hai là giao đất ở cho cá nhân, trừ trường hợp giao đất, cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

Đồng thời, khoản 2 Điều 125 Luật Đất đai năm 2024 cũng xác định chi tiết, cụ thể hơn các điều kiện để tiến hành đấu giá quyền sử dụng đất so với Luật Đất đai năm 2013.

Theo đó, điều kiện thứ nhất là đất đã được thu hồi và hoàn thành bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hoặc không phải bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; đất trong khu vực dự án có hạ tầng giao thông đã được kết nối.

Hai là đất có trong kế hoạch sử dụng đất hằng năm cấp huyện đã được phê duyệt vào mục đích sử dụng để đấu giá quyền sử dụng đất, trừ trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất đối với đất do Nhà nước thu hồi, giao cho tổ chức phát triển quỹ đất quản lý.

Ba là đất có quy hoạch chi tiết 1/500 được cơ quan nhà nước có thẩm quyền tổ chức lập và phê duyệt đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở. Và thứ tư là có phương án đấu giá quyền sử dụng đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.