Một vài năm trước, Indonesia đã bắt đầu biến kho tàng niken của mình thành sự bùng nổ sản xuất ô tô điện.

Quốc gia này đã áp đặt lệnh cấm sâu rộng đối với việc xuất khẩu niken thô. Điều đó có nghĩa là các công ty muốn khai thác nguồn khoáng sản lớn nhất thế giới – được sử dụng trong loại pin xe điện mạnh nhất – sẽ phải xây dựng các nhà máy luyện kim ở Indonesia.

ĐẶT CƯỢC

Các quan chức đặt cược rằng các nhà máy sản xuất pin xe điện và toàn bộ ô tô điện cũng sẽ làm điều tương tự, tạo ra các chuỗi cung ứng đầu cuối gần với nguồn khoáng sản dồi dào.

Các nhà máy luyện kim xuất hiện và ngành công nghiệp niken của Indonesia chứng kiến sự tăng trưởng bùng nổ. Nhưng việc cung cấp năng lượng cho những nhà máy như vậy gây ra vấn đề sử dụng than quá mức, làm ảnh hưởng đến các mục tiêu về khí hậu của cả nước. Và người Indonesia vẫn đang chờ đợi các nhà sản xuất xe điện đặt dây chuyền sản xuất tại đây.

Khi Tổng thống Joko Widodo chuẩn bị rời nhiệm sở vào năm nay sau một thập kỷ nắm quyền, ông đang khuyến khích những người kế nhiệm tiềm năng của mình kiên trì với chính sách trọng tâm trong di sản kinh tế của ông.

Ông Widodo đã đưa ra kế hoạch của mình như câu trả lời cho câu hỏi Indonesia sẽ trở thành một quốc gia giàu có như thế nào. Ông nói rằng đất nước này đang đảo ngược mô hình 400 năm trước là bị khai thác tài nguyên thiên nhiên và thu về rất ít. Ông đã thúc giục các quốc gia đang phát triển khác noi theo sự dẫn dắt của Indonesia.

Năm ngoái, các quan chức đã hộ tống các phái đoàn từ Papua New Guinea và Cộng hòa Dân chủ Congo giàu khoáng sản tới một trong những khu công nghiệp niken lớn nhất Indonesia để cho họ thấy quy mô thành tựu của Indonesia. Các nhà máy luyện kim mới do Trung Quốc xây dựng nằm rải rác trên khắp cả nước. Giá trị xuất khẩu niken của Indonesia tăng gấp 4 lần kể từ năm 2019 lên khoảng 33 tỷ USD.

Dẫu vậy, không phải ai cũng tin kim loại màu bạc là “loại vũ khí thần kỳ”. Các nhà máy luyện niken đã dẫn đến sự gia tăng sử dụng than, với các nhà máy than mới mọc lên vào thời điểm thế giới đang cố gắng loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Một báo cáo tháng 1 của Climate Rights International, một nhóm môi trường của Mỹ cho biết một khu công nghiệp tập trung vào niken nằm trên quần đảo Maluku phía đông Indonesia sẽ đốt nhiều than hơn Tây Ban Nha hoặc Brazil khi hoạt động hết công suất.

Muhaimin Iskandar, ứng cử viên phó tổng thống trong cuộc bầu cử sắp tới cho biết trong cuộc tranh luận trên truyền hình với các đối thủ chính trị của mình: “Chúng ta đang hy sinh môi trường và xã hội, đồng thời thu được lợi nhuận hạn chế cho đất nước”.

Các ứng cử viên khác đã cam kết tiếp tục các chính sách niken của người tiền nhiệm, bao gồm cả ứng cử viên tổng thống hàng đầu Prabowo Subianto. Ông Subianto đã nói rằng xuất khẩu pin xe điện sẽ tốt hơn nhiều so với niken thô.

Dẫu vậy, danh tiếng “niken bẩn” đang đe dọa những cơ hội kinh tế mà Indonesia đang thèm muốn. Vào tháng 10, 9 thượng nghị sĩ Mỹ đã ký một lá thư phản đối một thỏa thuận thương mại tự do được đề xuất nhằm lấy nguồn khoáng sản quan trọng từ Indonesia, với lý do lo ngại về môi trường và an toàn.

Nếu không có thỏa thuận thương mại tự do, pin xe điện với số lượng đáng kể niken được xử lý ở Indonesia sẽ không đủ điều kiện nhận khoản tín dụng thuế lớn của Mỹ.

Điều đó làm cho niken của Indonesia kém hấp dẫn hơn đối với các nhà sản xuất xe điện phương Tây. Nhiều đơn vị hiện đang phải vật lộn với các câu hỏi từ các nhóm môi trường xanh về hậu quả môi trường từ các hoạt động sản xuất niken rộng khắp của đất nước.

Một trong những dấu hiệu bất an ngày càng tăng là việc phó giám đốc phụ trách pin và vật liệu quan trọng tại Bộ Năng lượng Mỹ Ashley Zumwalt-Forbes, đã bày tỏ quan ngại trong một bài đăng trên LinkedIn vào tháng trước về cái mà bà gọi là sự kìm kẹp của “niken Indonesia bẩn” trên thị trường. Indonesia chiếm một nửa nguồn cung niken toàn cầu, tăng so với 1/4 trong năm 2018.

Các vấn đề về niken cũng đang thúc đẩy các nhà sản xuất xe điện phải chế tạo lại pin ô tô và không sử dụng niken. Một giải pháp thay thế là lithium-iron-phosphate đang thu hút được sự chú ý, mặc dù loại pin này vẫn kém mạnh mẽ hơn so với pin chứa niken.

Sau đó, câu hỏi đặt ra là liệu chính sách này có đang đưa Indonesia hướng tới mục tiêu của ông Widodo hay không, tức là chuyển sang sản xuất có giá trị cao hơn.

Ông Widodo từ lâu đã nói rằng mục tiêu cuối cùng không phải là nội địa hóa quá trình xử lý niken mà là thu hút các nhà máy sản xuất xe điện và pin. Ông nói, bất cứ điều gì kém hơn đều có thể đưa Indonesia vào tình trạng tương tự như một số nền kinh tế Mỹ Latinh giàu hàng hóa đang suy yếu.

CHỜ ĐỢI

Nhưng cho đến nay, các nhà sản xuất xe điện vẫn chưa đổ xô vào Indonesia. Tesla, công ty mà ông Widodo đã tích cực chào mời, bao gồm cả chuyến đi tới Texas vào năm 2022 để gặp người sáng lập Elon Musk, vẫn chưa cho thấy bất kỳ dấu hiệu nào sẽ kế hoạch thành lập một nhà máy ở nước này.

Cũng không có nhà sản xuất ô tô phương Tây nào khác xây dựng nhà máy xe điện tại đây, mặc dù General Motors có cổ phần trong một nhà sản xuất ô tô có trụ sở tại Trung Quốc, sản xuất ô tô điện ở Indonesia. Một số khác như Ford, đã thực hiện các thỏa thuận để hạn chế nguồn cung niken.

Nhà sản xuất ô tô Hàn Quốc Hyundai kể từ năm 2021 đã vận hành một trong những nhà máy xe điện duy nhất của Indonesia, tập trung vào thị trường nội địa. Đơn vị này có thể sản xuất 150.000 xe mỗi năm, nhưng chỉ sản xuất được ít hơn 9.500 chiếc vào năm 2022 và 2023. Hyundai và LG của Hàn Quốc dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất pin tại một nhà máy ở Tây Java trong năm nay.

Các nhà sản xuất ô tô thường tìm cách xây dựng các nhà máy sản xuất pin và xe điện tại những thị trường nơi mọi người đã mua ô tô điện. Điều đó khiến Indonesia, nơi có rất ít người tiêu dùng chuyển từ sử dụng xe động cơ đốt trong vào thế bất lợi. Đất nước này có mạng lưới sạc hạn chế và xăng dầu được trợ giá rất nhiều.

Tom Lembong, cựu bộ trưởng thương mại dưới thời Widodo cho biết các nhà hoạch định chính sách Indonesia, những người tin rằng tiền thưởng niken của đất nước mang lại cho nước này đòn bẩy đối với các nhà sản xuất ô tô, đã nhầm lẫn. Ông chỉ ra sự phát triển của pin không chứa niken như một lời cảnh báo không nên đặt cược lớn vào niken.

Lembong, người đang là cố vấn viên cho ứng cử viên tổng thống Anies Baswedan và cũng là người ủng hộ việc tập trung vào việc thúc đẩy các ngành sử dụng nhiều lao động – cho biết Indonesia đã đạt được những tiến bộ hạn chế trong việc tiến lên chuỗi giá trị.

Septian Hario Seto, một quan chức cấp cao của Indonesia tham gia hoạch định chính sách niken thừa nhận rằng các nhà máy sản xuất pin xe điện và ô tô phát triển chậm hơn so với các nhà máy luyện niken. Ông nói, chính phủ đã đưa ra các quy định mới để giải quyết vấn đề đó, chẳng hạn như quy định giúp các nhà sản xuất xe điện nhập khẩu ô tô vào Indonesia dễ dàng hơn với điều kiện sau đó họ phải xây dựng nhà máy.

Tháng trước, gã khổng lồ xe điện BYD của Trung Quốc cho biết họ sẽ bắt đầu bán ô tô ở Indonesia và động thổ một nhà máy sản xuất vào cuối năm nay.

Nhìn chung, Seto cho biết chính sách niken đã thành công, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở các khu vực phía đông kém phát triển hơn, nơi có niken, đồng thời cung cấp việc làm và doanh thu thuế.

Danh tiếng “niken bẩn” đang đe dọa những cơ hội kinh tế mà Indonesia đang thèm muốn.

Ông cho biết, Chính phủ đã thực hiện các bước để hạn chế suy thoái môi trường, chẳng hạn như cấm các công ty thải chất thải khai thác ra biển và sẽ cố gắng đưa các dự án thủy điện vào hoạt động như một giải pháp thay thế cho than.

Cullen Hendrix, chuyên gia cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ở Washington cho biết có hai cách để đánh giá chính sách công nghiệp của Indonesia.

Ông nói: “Indonesia đã thành công trong việc thúc đẩy đầu tư nước ngoài và xây dựng năng lực chế biến niken. Dẫu vậy, cho đến nay, họ vẫn chưa đạt được việc lắp ráp pin khai thác thành xe điện tích hợp đầy đủ như mong muốn”.