Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tháng 3/2024 nằm trong chuỗi sự kiện Hội nghị Xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu vùng Trung du và miền núi phía Bắc diễn ra vào sáng ngày 12/4/2024.

Hội nghị diễn ra theo phương thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho đông đảo đại biểu từ các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, các cơ quan và doanh nghiệp liên quan từ 63 tỉnh, thành trên cả nước tham gia.

Việt Nam là cửa ngõ kết nối thương mại quan trọng

Với hơn 5.000 km đường biên giới chia sẻ với Trung Quốc, Lào và Campuchia, nằm ở vị trí trung tâm khu vực Đông Nam Á - khu vực đang được đánh giá cao bởi sự chuyển mình, phát triển mạnh mẽ và tăng trưởng về hoạt động thương mại, Việt Nam đang sở hữu nhiều lợi thế, điều kiện chiến lược để kỳ vọng vươn lên trở thành trung tâm giao thương trong khu vực, trở thành cửa ngõ kết nối thương mại quan trọng giữa các quốc gia láng giềng nói chung và các nước trong khu vực Đông Nam Á nói riêng với các nền kinh tế phát triển thế giới.

Lợi thế thương mại biên giới của Việt Nam không chỉ ở vị trí địa lý chiến lược mà còn là kết quả của sự phát triển của hệ thống cơ sở hạ tầng bao gồm cả cảng biển, đường sắt và đường bộ, các chính sách thương mại mở cửa, quy trình thủ tục, sức hấp dẫn từ nguồn lao động… qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại được triển khai có trọng tâm, trọng điểm, hiệu quả.

Theo thống kê sơ bộ từ số liệu của Tổng cục Hải quan, trong năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam qua các cửa khẩu biên giới đất liền sang 3 thị trường Trung Quốc, Lào và Campuchia đạt 50,38 tỷ USD, tăng 52,2% so với năm 2022, chiếm 27,68% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu song phương với 3 thị trường; kim ngạch xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu biên giới đất liền 2 tháng đầu năm 2024 là 8,44 tỷ, tăng 28,5% so với cùng kỳ năm 2023, chiếm 28,88% trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu song phương với 3 thị trường.

Phát biểu tại Hội nghị, bà Nguyễn Thị Mai Linh - Trưởng phòng Thuận lợi hoá thương mại, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, t đang đứng trước những cơ hội phát triển mới, cụ thể:

Thứ nhất, tuyến biên giới đất liền với hệ thống các cửa khẩu, đường giao thông, các hành lang kinh tế xuyên quốc gia, các khu hợp tác kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu, khu thương mại tự do và khu bảo thuế đã và đang được xây dựng, nâng cấp, được đánh giá là một trong những cửa ngõ chính, quan trọng trong hợp tác phát triển kinh tế, thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và các nước ASEAN với Trung Quốc.

Khu vực thương mại tự do được thành lập, tạo nên động lực lớn cho hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa hai thị trường ASEAN và Trung Quốc.

Thứ hai, Chính phủ Việt Nam và các nước có chung đường biên giới đều quan tâm phát triển thương mại biên giới. Hệ thống chính sách về thương mại biên giới của hai nước đã và đang từng bước được xây dựng, hoàn thiện.

Thứ ba, hàng hóa trao đổi qua biên giới ngày càng phong phú, đa dạng như cao su và các sản phẩm từ cao su, các mặt hàng nông sản, sắn lát và tinh bột sắn, thóc, gạo, đường, trái cây tươi các loại, thủy sản, gỗ ván bóc... Bên cạnh đó, hoạt động mua bán, trao đổi dịch vụ qua các cửa khẩu biên giới đất liền cũng có quy mô ngày một lớn và phong phú.

Thứ tư, đội ngũ doanh nghiệp, thương nhân kinh doanh thương mại biên giới cũng ngày một lớn mạnh.

Nhiều rào cản, hạn chế thương mại biên giới

Tuy nhiên, thương mại biên giới toàn tuyến biên giới đất liền vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế cần khắc phục như:

Thứ nhất, hệ thống logistics vẫn còn một số vấn đề như khó khăn trong khai thác đường sắt với Trung Quốc do chưa đồng bộ về khổ đường ray; hệ thống sông dốc, nhiều đá ngầm khi khai thác vận tải; chưa có trung tâm logictics với đầy đủ các chức năng cơ bản. Do đó, dẫn đến chi phí dịch vụ logictics còn cao, tính liên kết giữa các vùng, các doanh nghiệp gặp nhiều hạn chế.

Đối với tuyến biên giới giáp Lào, việc phát triển cơ sở hạ tầng, nhất là xây dựng các tuyến đường kết nối tới cửa khẩu, tuyến đường liên huyện tại một số khu vực còn chậm và chưa tương xứng với nhau, chưa đáp ứng được tiềm năng và nhu cầu của hoạt động mua bán, trao đổi, lưu thông hàng hóa tại khu vực biên giới.

Thứ hai, hàng hóa xuất khẩu qua các cửa khẩu trên địa bàn các tỉnh biên giới Việt Nam - Trung Quốc chủ yếu là nông sản, trái cây. Đồng thời, số lượng chủng loại nông sản, trái cây được xuất khẩu cũng rất hạn chế so với tiềm năng sản xuất, chế biến nông sản, trái cây của Việt Nam. Bên cạnh đó, một số mặt hàng nông sản chưa được ký Nghị định thư về kiểm dịch nên phải kiểm tra thực tế 100% lô hàng, ảnh hưởng đến thời gian thông quan.

Đối với tuyến biên giới giáp Lào, hàng hóa sản xuất có quy mô nhỏ, phần lớn là nguyên liệu chưa qua chế biến, mang tính thời vụ, không ổn định, số lượng mặt hàng còn ít, giá trị thấp, chưa hình thành vùng sản xuất tập trung, chưa áp dụng tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu, chưa hình thành chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ.

Đối với tuyến biên giới giáp Campuchia, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Campuchia có cơ cấu tương đồng với hàng hóa của Thái Lan, Trung Quốc và chịu sự cạnh tranh gay gắt về chất lượng, mẫu mã và giá cả.

Thứ ba, hầu hết các doanh nghiệp hoạt động thương mại biên giới đều không ưu tiên lựa chọn hình thức xuất nhập khẩu chính ngạch (mua bán theo hợp đồng, với các điều kiện giao dịch, giao nhận rõ ràng, giao hàng tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính,...).

Thứ tư, một số cửa khẩu phụ, lối mở chưa được khôi phục hoạt động trở lại kể từ khi phát sinh dịch Covid-19, dẫn đến nhiều khó khăn trong hoạt động trao đổi hàng hóa giữa cư dân biên giới và nhu cầu giao thương của doanh nghiệp hai bên…

với vai trò là cơ quan quản lý kinh tế đa ngành, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thương mại, công nghiệp, điều hành lưu thông hàng hóa và xuất nhập khẩu tổ chức Hội nghị giao ban với Hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài với chủ đề “Xúc tiến thương mại thúc đẩy thương mại biên giới” nhằm tập trung trao đổi, cập nhật thị trường, cơ hội xúc tiến thương mại qua biên giới cũng như trao đổi về các thông tin, tiềm năng thúc đẩy thương mại biên giới của đại diện các địa phương có cửa khẩu biên giới với các nước Trung Quốc, Lào, Campuchia và các kiến nghị thực tiễn từ nhu cầu xúc tiến xuất khẩu của các địa phương, doanh nghiệp qua biên giới, từ đó đề ra giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thương mại biên giới.

Hội nghị gồm 2 phiên chính: Phiên 1 đại diện Cục Xuất nhập khẩu, Sở Công Thương các tỉnh có biên giới với Trung Quốc, Lào và Campuchia sẽ đánh giá hoạt động xúc tiến thương mại khu vực biên giới: Thực trạng, thuận lợi, khó khăn và đề xuất, kiến nghị các nhiệm vụ, giải pháp xúc tiến thương mại thúc đẩy thương mại biên giới.

Phiên 2 dành cho đại diện các Thương vụ Việt Nam tại Lào, Campuchia và Nam Ninh (Trung Quốc) cập nhật thông tin về chính sách, khuyến nghị của Thương vụ về hoạt động xúc tiến thương mại khu vực biên giới.

Sau hội nghị này, với trách nhiệm là cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công nghiệp và thương mại, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục tổng hợp đầy đủ nhu cầu hỗ trợ và các kiến nghị, đề xuất của các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan để tập trung giải quyết theo thẩm quyền hoặc báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét chỉ đạo giải quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ, góp phần thúc đẩy phát triển sản xuất và xuất khẩu, đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước.